Rác thải nông nghiệp, một vấn đề nghiêm trọng đang diễn ra trên khắp thế giới, đang tạo ra hàng ngàn tấn rác mỗi ngày và gây tác động đáng kể đến hệ sinh thái và môi trường xung quanh chúng ta.
Tại Việt Nam, chúng ta không nằm ngoài vấn đề này. Mỗi năm, chúng ta thải ra khoảng 1,8 triệu tấn rác thải nông nghiệp, đứng trong top 20 quốc gia sản xuất lượng rác thải lớn nhất trên thế giới.
Nhưng vậy, rác thải nông nghiệp là gì? Chúng được phân loại ra sao? Và làm thế nào để xử lý chúng một cách đúng đắn?
Hãy cùng Cánh Diều Việt khám phá và tìm hiểu giải pháp trong bài viết dưới đây, để chúng ta có thể đối mặt với thách thức này và bảo vệ môi trường sống của chúng ta một cách tốt nhất.
Rác thải nông nghiệp là gì?
Khi tiến hành các hoạt động trong lĩnh vực nông nghiệp như trồng trọt và chăn nuôi, chúng ta không thể tránh khỏi việc tạo ra một lượng lớn rác thải đưa ra môi trường. Điều này bao gồm các thành phần như rơm, lá cây, cỏ, vỏ hộp thuốc trừ sâu, bao bì phân bón từ việc trồng trọt, cùng với phân gia súc gia cầm, chất thải từ quá trình mổ động vật, chế biến hải sản, kim tiêm, và vỏ bao bì thuốc tăng trọng trong hoạt động chăn nuôi.
Những loại rác này, khi được tạo ra trong ngành nông nghiệp, được gọi là rác thải nông nghiệp. Đây là một phần quan trọng của vấn đề quản lý môi trường và tài nguyên, và cần được xử lý một cách thích hợp để bảo vệ môi trường và sự bền vững của ngành nông nghiệp.
Các loại rác thải nông nghiệp
Phân loại rác dựa trên nguồn gốc phát sinh.
Chất thải từ trồng trọt
Chất thải từ hoạt động trồng trọt là kết quả của quá trình canh tác, thu hoạch và sản xuất trong lĩnh vực nông nghiệp. Đây bao gồm rơm rạ, lá cây, thân ngô, lá mía, vỏ bao bì thuốc trừ sâu, bao bì phân bón, và cả sản phẩm nông nghiệp bị hư thối.
Theo số liệu thống kê, hàng năm tại Việt Nam, chúng ta sản xuất khoảng 47 triệu tấn lương thực, nhưng lượng rác thải từ hoạt động nông nghiệp lên đến 84,5 triệu tấn, với hơn 70% chưa được xử lý. Điều này đặt ra một thách thức quan trọng trong việc quản lý và xử lý chất thải nông nghiệp một cách bền vững.
Chất thải từ chăn nuôi
Chất thải xuất phát từ hoạt động chăn nuôi bao gồm các phần như phân gia súc gia cầm, bao bì vỏ thuốc kháng sinh cho vật nuôi, và các sản phẩm từ quá trình giết mổ và chế biến động vật.
Dựa trên số liệu và đặc điểm sinh lý của các loài vật nuôi, các chuyên gia đã thống kê được rằng, trung bình mỗi ngày, gia cầm thải ra môi trường khoảng 0,2 kg/con, trong khi trâu, bò thải ra môi trường 15kg/con và lợn thải ra môi trường 1,5 kg/con.
Mỗi năm, hoạt động chăn nuôi ở Việt Nam tạo ra hàng trăm triệu tấn chất thải, tuy nhiên, việc xử lý rác thải này hiện vẫn đang gặp phải nhiều thách thức, đặc biệt là ở giai đoạn thô sơ và chưa hiệu quả.
Một số bà con nông dân hiện nay đã thành công trong việc tận dụng các loại chất thải như phân để ủ và tạo ra phân bón cho trồng trọt, đó là một ví dụ minh chứng cho việc hướng tới một nền nông nghiệp hữu cơ và bền vững hơn.
Phân loại dựa vào đặc tính
Chất thải nông nghiệp thông thường
Chất thải nông nghiệp thông thường bao gồm tất cả các loại rác phát sinh từ hoạt động sản xuất nông nghiệp thông thường. Đây là những chất thải phát sinh từ:
- Hoạt động trồng trọt: Bao gồm rơm rạ, trấu, lá cây, cỏ và các phần tử thiên nhiên khác.
- Hoạt động chăn nuôi: Bao gồm phân vật nuôi, chất thải từ quá trình giết mổ vật nuôi, và chất thải từ quá trình chế biến thủy hải sản.
Tất cả các loại chất thải này có thành phần không gây hại hoặc có thành phần gây hại nhưng nằm trong giới hạn cho phép được quy định bởi Bộ Tài nguyên và Môi trường.
Điều này nhấn mạnh sự quan trọng của việc quản lý và xử lý chất thải nông nghiệp để đảm bảo rằng chúng không gây tác động tiêu cực đến môi trường và sức khỏe con người.
Chất thải nông nghiệp nguy hại
Chất thải nông nghiệp nguy hại là các loại chất thải chứa các thành phần có khả năng gây hại cho sức khỏe con người và môi trường, có thể gây ngộ độc, lây nhiễm, hoặc thậm chí gây cháy nổ.
Một số ví dụ về chất thải nông nghiệp nguy hại bao gồm chai lọ, vỏ bao bì thuốc trừ sâu, thuốc bảo vệ thực vật, thuốc tăng trọng và thuốc kháng sinh. Đặc biệt, các xác động vật cũng như dụng cụ mổ như kim tiêm và các dịch sinh học từ vật nuôi cũng thuộc loại chất thải nguy hại này.
Việc xử lý chất thải này là một nhiệm vụ cực kỳ quan trọng để bảo vệ sức khỏe của con người và duy trì môi trường xanh sạch.
Các quy định thu gom và quản lý chất thải nông nghiệp
Để quản lý rác thải một cách hiệu quả, Nhà nước đã phân công nhiều Bộ và ngành để thực hiện quy định và quản lý việc thu gom chất thải thay vì giao cho một cơ quan nào đó.
Theo Nghị định 38/2015/NĐ-CP về việc thu gom và quản lý chất thải nông nghiệp, các quy định quan trọng bao gồm:
- Hộp đựng và bao bì sản phẩm chứa hóa chất độc hại phải tuân thủ quy định của Chính phủ về quản lý chất thải, bao gồm cả việc thu gom, vận chuyển và xử lí.
- Bao bì và vỏ hộp chứa chất thải độc hại, sau khi được làm sạch, sẽ phải điều tra việc xử lý chúng theo quy định dành cho chất thải thông thường.
- Chất thải từ hoạt động chăn nuôi, như phân, cần được xử lý để có thể tái sử dụng và phục vụ cho hoạt động trồng trọt, theo quy định cụ thể.
- Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn hợp tác với Bộ Tài nguyên và Môi trường để cung cấp hướng dẫn chi tiết về thu gom, lưu giữ và quản lý chất thải nông nghiệp cho người dân.
- Bộ Tài Nguyên và Môi trường chịu trách nhiệm quy định về xử lý bao bì và vỏ hộp chứa chất độc hại phát sinh trong hoạt động sản xuất nông nghiệp.
Quy trình xử lý rác thải nông nghiệp bao gồm bốn bước cơ bản để đảm bảo xử lý một cách hiệu quả và bền vững:
Bước 1: Phân loại các loại rác thải
Quá trình này bao gồm việc nhận biết, tách ra và phân loại các loại rác thải nông nghiệp dựa trên tính chất và nguồn gốc của chúng. Điều này giúp tạo điều kiện cho việc xử lý sau này.
Bước 2: Thu gom và lưu chữ rác thải
Sau khi phân loại, rác thải được thu gom từ nguồn gốc khác nhau như trang trại, vườn trồng hoặc nhà máy chế biến. Chúng cần được lưu trữ tạm thời một cách an toàn và sạch sẽ để đảm bảo không gây ô nhiễm môi trường.
Bước 3: Vận chuyển rác thải đến địa điểm tập kết
Rác thải sau khi được thu gom và lưu trữ tạm thời sẽ được vận chuyển đến các điểm tập kết rác, nơi chúng được tập trung để chuẩn bị cho quá trình xử lý.
Bước 4: Xử lý rác thải
Bước cuối cùng là tiến hành xử lý rác thải. Quá trình này có thể bao gồm nhiều phương pháp khác nhau như ủ phân hữu cơ, tái chế, đốt cháy, hoặc xử lý bằng công nghệ tiên tiến. Mục tiêu là giảm thiểu tiềm ẩn ô nhiễm môi trường và tái sử dụng tối đa các tài nguyên có trong rác thải.
Ảnh hưởng của chất thải nông nghiệp tới môi trường
Hiện nay, ô nhiễm môi trường vẫn là một thách thức lớn đối với nhiều quốc gia trên khắp thế giới. Mặc dù đã có nhiều chính sách quản lý chất thải được Nhà nước áp dụng, tuy nhiên, vẫn tồn tại nhiều vấn đề trong quá trình xử lí chất thải, dẫn đến tình trạng rác thải tràn lan ở các khu vực như bờ sông, hồ, và bãi đất hoang.
Chất thải nông nghiệp có tác động đáng kể đến môi trường, bao gồm:
Gây ô nhiễm không khí
Chất thải từ vật nuôi, thức ăn thừa, và xác chết vật nuôi không được xử lí đúng cách có thể gây ra mùi hôi không chỉ khó chịu mà còn có thể làm ô nhiễm không khí. Đồng thời, việc đốt rơm rạ sau thu hoạch tạo ra các khí như CO2, góp phần vào tăng hiệu ứng nhà kính và làm gia tăng nguy cơ biến đổi khí hậu.
Gây ô nhiễm môi trường đất
Sử dụng hóa chất trong nông nghiệp như thuốc trừ sâu, thuốc bảo vệ thực vật và phân bón hóa học có thể làm mất hệ vi sinh trong đất, làm cho đất trở nên khô cằn và mất đi các chất dinh dưỡng cần thiết. Điều này ảnh hưởng đến chất lượng của sản phẩm nông nghiệp.
Gây ô nhiễm môi trường nước
Các bao bì và vỏ hộp chứa chất thải nông nghiệp thường chứa một lượng nhỏ hóa chất, và khi chúng được bỏ vào môi trường như sông, hồ, có thể gây ô nhiễm nguồn nước.
Ngoài ra, việc xử lý chất thải từ các lò mổ gia súc, gia cầm cũng có thể gây tác động không tốt tới môi trường nước xung quanh.
Ảnh hưởng của chất thải nông nghiệp tới sức khỏe con người
Khi chúng ta tiêu thụ thực phẩm chứa dư lượng thuốc trừ sâu hoặc thịt có chứa các hợp chất từ thuốc tăng trọng và thuốc kháng sinh, có thể dẫn đến sự tích tụ dần của các chất độc hại trong cơ thể. Điều này có thể gây ra nhiều vấn đề về sức khỏe, bao gồm các bệnh về thần kinh, tim mạch và ngay cả nguy cơ mắc bệnh ung thư.
Vì vậy, việc chọn lựa thực phẩm một cách cẩn thận là rất quan trọng để bảo vệ sức khỏe cho bản thân và gia đình.
Cách xử lý rác thải nông nghiệp hiệu quả và an toàn nhất hiện nay
Xử lý chất thải chăn nuôi bằng công nghệ biogas
Công nghệ xử lý chất thải chăn nuôi bằng biogas đang trở thành giải pháp tối ưu cho việc quản lý chất thải từ hoạt động chăn nuôi. Khí biogas là sản phẩm của quá trình phân hủy kị khí của phân động vật và các hợp chất hữu cơ, dưới sự tác động của vi sinh vật.
Sử dụng công nghệ biogas không chỉ giúp hạn chế lượng rác thải phát ra môi trường mà còn tận dụng khí biogas sản xuất để sử dụng trong việc đun nấu và chiếu sáng, cung cấp nguồn năng lượng tiết kiệm cho người dân.
Chi phí xây dựng hầm biogas có thể thay đổi trong khoảng từ 5 đến 15 triệu tùy thuộc vào dung tích và loại hầm. Đây là một giải pháp không chỉ giúp bảo vệ môi trường mà còn cải thiện chất lượng cuộc sống của người dân.
Xử lý chất thải nông nghiệp bằng giun quế
Xử lý chất thải nông nghiệp bằng cách sử dụng giun quế là một phương pháp hiệu quả để chuyển đổi phân chuồng và các mảng rác từ rau quả thành nguồn phân bón cho cây trồng hoặc thức ăn cho gia súc và gia cầm. Đồng thời, hiện nay, có nhiều hộ gia đình chuyên nuôi giun quế với mục tiêu kinh doanh.
Phương pháp này không chỉ giúp xử lý chất thải một cách hiệu quả mà còn tạo ra sản phẩm hữu ích từ chất thải, góp phần vào việc tái sử dụng tài nguyên và bảo vệ môi trường.
Xử lý rác thải nông nghiệp bằng cách dùng năng lượng tái tạo và sinh khối
Phương pháp xử lý rác thải nông nghiệp bằng cách sử dụng năng lượng tái tạo và sinh khối là một giải pháp sáng tạo. Quá trình này bắt đầu bằng việc băm nhỏ rơm, rạ, xơ dừa, mía và sau đó sấy khô chúng bằng máy sấy.
Cuối cùng, người ta sử dụng lượng sinh khối đã sấy khô trong bếp khí hóa để tạo ra nhiệt lượng, có thể được sử dụng cho nấu nướng hoặc sản xuất phân bón cho cây trồng.
Phương pháp này không chỉ giúp giảm thiểu lượng rác thải nông nghiệp mà còn tận dụng năng lượng tái tạo và sinh khối để cung cấp nguồn nhiệt lượng hữu ích cho gia đình và nông dân, góp phần vào việc bảo vệ môi trường và tiết kiệm tài nguyên.
Xử lý rác thải nông nghiệp bằng công nghệ ủ phân cao nhiệt
Công nghệ ủ phân cao nhiệt sử dụng tấm toptex, một loại vải không dệt, để nâng nhiệt độ lên đến mức 60-70 độ C trong quá trình ủ phân mà vẫn đảm bảo lưu thông khí cả trong và ngoài đống phân ủ.
Khi điều này xảy ra, vi khuẩn hiếu khí sẽ tăng cường hoạt động để phân hủy các chất hữu cơ, biến chúng thành phân hữu cơ bón cho cây trồng. Đồng thời, quá trình này cũng tạo ra khí metan (CH4), một loại khí nhà kính.
Xử lý chất thải nông nghiệp bằng giải pháp trồng cây luân canh, xen kẽ
Giải pháp trồng cây luân canh, xen kẽ trong nông nghiệp không chỉ giúp tăng cường sức đề kháng của cây trước sâu bệnh mà còn làm phong phú hệ vi sinh vật có ích trong đất. Điều này giúp người dân giảm sự phụ thuộc vào thuốc trừ sâu, đồng thời giảm tác động tiêu cực lên môi trường xung quanh.
Phương pháp này thúc đẩy sự cân nhắc và sáng tạo trong việc quản lý chất thải nông nghiệp và bảo vệ môi trường, đồng thời hướng tới một hệ thống nông nghiệp bền vững và hài hòa với tự nhiên.
Xử lý chất thải chăn nuôi bằng giải pháp đệm lót sinh học
Giải pháp đệm lót sinh học là một phương thức xử lý chất thải chăn nuôi đang được quan tâm và thử nghiệm tại nhiều địa phương. Đây là một hình thức xử lý chất thải tương đối mới mẻ, nhưng tiềm năng vô cùng hứa hẹn.
Đệm lót sinh học bao gồm trấu, rơm, mùn cưa, xơ dừa và các chế phẩm sinh học được kết hợp lại. Nó có khả năng phân hủy phân và nước thải từ chuồng trại, giúp giảm thiểu sự phát triển của vi khuẩn gây bệnh và ký sinh trùng, đồng thời không tạo ra mùi hôi khó chịu.
Sau quá trình xử lý, đệm lót sinh học trở thành phân bón cho cây trồng, giúp cải thiện hiệu suất nông nghiệp một cách hiệu quả.
Kết luận
Thông qua bài viết này, Cánh Diều Việt mong muốn bạn đã có cái nhìn rõ hơn về khái niệm rác thải nông nghiệp và các phương pháp xử lý phổ biến hiện nay.
