Quy định pháp luật về máy bay phun thuốc tại Việt Nam

Theo quy định của pháp luật hiện hành, máy bay phun thuốc được hiểu là thiết bị bay không người lái phục vụ sản xuất nông nghiệp. Hiểu rõ các quy định pháp luật giúp người sử dụng vận hành thiết bị đúng luật, an toàn và hiệu quả.

Đọc ngay bài viết này cùng Cánh Diều Việt để hiểu rõ 04 nội dung chính sau:

• Cơ sở pháp lý.
• Thủ tục đăng ký và cấp phép.
• Tự kiểm tra khu vực cấm bay.
• Nguyên tắc an toàn khi vận hành máy bay phun thuốc.

Cơ sở pháp lý quản lý máy bay phun thuốc tại Việt Nam

Máy bay phun thuốc (tàu bay không người lái trong nông nghiệp) thuộc nhóm thiết bị bay không người lái (UAV), do đó chịu sự quản lý trực tiếp của Bộ Quốc phòng và Cục Hàng không Việt Nam. Các cơ quan này không chỉ ban hành quy định mà còn giám sát, cấp phép để bảo đảm an toàn không phận và an ninh quốc gia.

Các văn bản pháp luật chính hiện nay:

• Nghị định 36/2008/NĐ-CP ngày 28/3/2008: là văn bản nền tảng quy định về quản lý tàu bay không người lái và các phương tiện bay siêu nhẹ.
• Quyết định 18/2020/QĐ-TTg ngày 10/6/2020: nêu rõ khu vực cấm bay, hạn chế bay đối với UAV, trong đó có máy bay phun thuốc nông nghiệp.
• Luật Hàng không dân dụng Việt Nam 2006 (sửa đổi, bổ sung năm 2014): quy định quyền hạn, trách nhiệm và nguyên tắc chung trong quản lý hàng không.
• Thông tư 35/2017/TT-BQP: hướng dẫn chi tiết thủ tục cấp phép bay, phối hợp hiệp đồng với các cơ quan quân sự địa phương.

Cơ quan quản lý và cấp phép

• Cục Tác chiến – Bộ Tổng tham mưu: tiếp nhận hồ sơ, cấp phép bay UAV.
• Cục Hàng không Việt Nam: thẩm định kỹ thuật bay.
• Cục Bảo vệ thực vật: quản lý việc sử dụng thuốc BVTV khi vận hành UAV.

Như vậy, để hợp pháp hóa hoạt động bay, tổ chức/cá nhân phải đồng thời tuân thủ cả quy định hàng không và nông nghiệp.

Thủ tục đăng ký và xin cấp phép bay máy bay nông nghiệp

Việc xin cấp phép bay cho máy bay phun thuốc nông nghiệp hiện nay được quản lý chặt chẽ theo Nghị định 36/2008/NĐ-CP của Chính phủ và Thông tư 35/2017/TT-BQP của Bộ Quốc phòng. Đây là hai văn bản pháp lý nền tảng quy định cụ thể về thủ tục, hồ sơ và trách nhiệm của cá nhân, tổ chức khi muốn vận hành thiết bị bay không người lái.

Điều kiện đối với tổ chức và cá nhân

Theo Điều 6 Nghị định 36/2008/NĐ-CP, tổ chức, cá nhân muốn thực hiện hoạt động bay bằng UAV phải đáp ứng các điều kiện:

• Có giấy phép kinh doanh hợp pháp (đối với tổ chức).
• Có người vận hành thiết bị bay và được cấp chứng chỉ.
• Máy bay phải được đăng ký, kiểm định và bảo dưỡng định kỳ.
• Đảm bảo an toàn về kỹ thuật, có phương án phòng ngừa rủi ro trong quá trình bay.

Hồ sơ xin cấp phép bay

Tại Điều 12 Nghị định 36/2008/NĐ-CP, hồ sơ xin cấp phép bao gồm:

• Đơn đề nghị cấp phép bay (theo mẫu số 1/ĐNCPB).
• Tài liệu kỹ thuật về phương tiện bay, bao gồm ảnh chụp kiểu loại UAV và bản thuyết minh tính năng kỹ thuật (mẫu số 2/TLKTPTB).
• Giấy phép hoặc văn bản chấp thuận cất hạ cánh tại khu vực dự kiến bay.
• Các giấy tờ, tài liệu khác liên quan đến máy bay, phương tiện bay và phương án bảo đảm an toàn.

Quy trình cấp phép

Theo Thông tư 35/2017/TT-BQP: Quy trình gồm 3 bước cơ bản:

Bước 1: Nộp hồ sơ: tổ chức, cá nhân gửi hồ sơ đến Cục Tác chiến – Bộ Tổng tham mưu (Bộ Quốc phòng).

Bước 2: Thẩm định hồ sơ:

• Cục Tác chiến xem xét điều kiện kỹ thuật và khu vực bay.
• Đồng thời, Cục Bảo vệ thực vật (Bộ NN&PTNT) thẩm định việc sử dụng thuốc bảo vệ thực vật.

Bước 3: Cấp giấy phép: Trong vòng 15 ngày làm việc kể từ khi nhận đủ hồ sơ hợp lệ, cơ quan có thẩm quyền sẽ cấp phép bay. Giấy phép ghi rõ: khu vực, thời gian, mục đích, và các giới hạn an toàn.

Lưu ý quan trọng

• Hồ sơ phải được nộp chậm nhất 14 ngày trước ngày dự kiến bay (Khoản 2, Điều 12 Nghị định 36/2008/NĐ-CP).
• Nếu cần sửa đổi giấy phép, phải nộp lại trước ít nhất 10 ngày.
• Khi vận hành, tổ chức, cá nhân phải chấp hành nghiêm điều lệnh đình chỉ bay và báo cáo kết quả theo quy định tại Khoản 1 và Khoản 2 Điều 12.

Quy định về khu vực cấm và hạn chế bay

Từ ngày 15/6/2025, Bộ Quốc phòng chính thức công bố danh mục khu vực cấm bay và khu vực hạn chế bay dành cho tàu bay không người lái (flycam, drone, UAV, máy bay phun thuốc nông nghiệp…) trên Cổng thông tin điện tử Bộ Quốc phòng tại địa chỉ: http://cambay.mod.gov.vn.
Các địa phương cũng sẽ công bố phạm vi cấm/hạn chế bay của mình thông qua liên kết từ Cổng TTĐT Bộ Quốc phòng.

Theo Quyết định 18/2020/QĐ-TTg, mọi thiết bị bay không người lái phải tuyệt đối tuân thủ các quy định này nhằm bảo đảm an toàn hàng không, quốc phòng – an ninh và trật tự xã hội.

Khu vực cấm bay tuyệt đối

UAV không được phép hoạt động tại các khu vực sau:

• Cảng hàng không, sân bay: phạm vi bán kính an toàn từ 1,5 – 5 km tùy loại sân bay.
• Khu vực quốc phòng, an ninh đặc biệt: doanh trại, căn cứ quân sự, kho tàng, hậu cần.
• Trụ sở cơ quan nhà nước cấp tỉnh trở lên, cơ quan ngoại giao: cấm bay trong bán kính tối thiểu 200 m tính từ ranh giới công trình.
• Trại giam, nhà tù và các mục tiêu an ninh trọng yếu khác.
• Kho xăng dầu, khí đốt, nhà máy điện hạt nhân: cấm bay trong bán kính ít nhất 500 m.
• Rừng đặc dụng, khu bảo tồn thiên nhiên, di tích lịch sử – văn hóa cấp quốc gia.
• Khu vực tổ chức lễ hội, sự kiện tập trung đông người theo quy định của cơ quan chức năng.

Khu vực hạn chế bay

Ngoài các vùng cấm tuyệt đối, UAV chỉ được phép bay khi có giấy phép ở những khu vực sau:

• Trên 120 m so với mặt đất (trừ khi được cấp phép đặc biệt).
• Khu vực đông dân cư: chỉ được bay ở độ cao thấp, tốc độ chậm và có giám sát.
• Vùng biên giới quốc gia: UAV phải giữ khoảng cách an toàn, tối thiểu 2,5 km với biên giới Trung Quốc và 1 km với biên giới Lào, Campuchia.
• Khu vực giáp ranh vùng cấm bay: cần tuân thủ thêm các biện pháp an ninh để tránh xâm nhập.

Ý nghĩa của quy định

Việc xác định rõ ràng khu vực cấm và hạn chế bay giúp:

• Bảo đảm an ninh – quốc phòng và an toàn hàng không.
• Hỗ trợ nông dân, hợp tác xã vận hành UAV nông nghiệp trong phạm vi hợp pháp, tránh rủi ro bị xử phạt hoặc đình chỉ.
• Tiết kiệm thời gian và chi phí, nhờ biết chính xác khu vực được phép hoạt động.

Quy định về độ cao và kỹ thuật bay

Độ cao và kỹ thuật bay là yếu tố quyết định đến sự an toàn của chuyến bay cũng như hiệu quả phun thuốc trên cây trồng. Vì vậy, Bộ Quốc phòng và Chính phủ đã ban hành quy định cụ thể trong Quyết định 18/2020/QĐ-TTg về vùng trời cấm, hạn chế và độ cao bay đối với UAV.

Độ cao tối thiểu và tối đa

• Theo Điều 5 Quyết định 18/2020/QĐ-TTg, máy bay không người lái chỉ được phép bay ở độ cao tối đa 120 m so với mặt đất, trừ trường hợp được cấp phép đặc biệt.
• Độ cao tối thiểu được khuyến nghị là 15 m so với mặt đất hoặc vật cản cao nhất trong khu vực, nhằm tránh gây ảnh hưởng đến con người, phương tiện, gia súc dưới mặt đất.

Điều chỉnh theo điều kiện thực tế

Người điều khiển UAV nông nghiệp phải chủ động điều chỉnh độ cao dựa vào đặc điểm địa hình và cây trồng:

• Khu vực trồng cây cao (cà phê, sầu riêng, cao su…): cần bay cao hơn tán cây ít nhất 2 – 3 m để bảo đảm thuốc phun phủ đều, không va chạm.
• Khu vực đồng bằng (lúa, ngô, rau màu…): nên bay ở độ cao 2,5 – 4,5 m so với cây trồng để tạo hiệu ứng sương mù và tăng độ thẩm thấu của thuốc.
• Thời tiết gió mạnh trên 10 m/s, mưa lớn, sương mù: tuyệt đối không được bay để tránh mất kiểm soát hoặc thất thoát thuốc.

Nguyên tắc kỹ thuật khi bay

• UAV phải bay trong tầm mắt trực tiếp của người điều khiển, không vận hành ngoài phạm vi quan sát.
• Phải kiểm tra toàn bộ thiết bị trước chuyến bay: pin, cánh quạt, bơm thuốc, cảm biến tránh chướng ngại vật.
• Tốc độ bay và tốc độ phun phải điều chỉnh theo khuyến cáo của nhà sản xuất, để thuốc thấm đều và không gây lãng phí.

Có thể thấy, quy định pháp luật về độ cao bay kết hợp với nguyên tắc kỹ thuật vận hành không chỉ giúp bảo đảm an toàn không phận, mà còn nâng cao hiệu quả của máy bay phun thuốc trong thực tế sản xuất.

Nguyên tắc an toàn bay máy bay phun thuốc

Ngoài việc tuân thủ thủ tục pháp lý và quy định về vùng trời, người vận hành máy bay phun thuốc cần nắm vững nguyên tắc an toàn bay. Đây là những yêu cầu vừa mang tính bắt buộc theo luật, vừa là khuyến cáo thực tế để bảo đảm hiệu quả và hạn chế rủi ro.

Nguyên tắc chung

• Chỉ bay khi đã được cấp phép hợp lệ và đúng trong phạm vi, thời gian ghi trong giấy phép (theo Nghị định 36/2008/NĐ-CP).
• Người điều khiển phải có chứng chỉ đào tạo và huấn luyện theo đúng quy định của Bộ Quốc phòng.
• Tuyệt đối không điều khiển UAV trong tình trạng sử dụng rượu, bia, chất kích thích.
• Luôn chuẩn bị kế hoạch ứng phó sự cố: pin yếu, mất tín hiệu, gió mạnh bất thường.

An toàn khu vực bay

• Khi cất cánh hoặc hạ cánh, giữ khoảng cách tối thiểu 6 mét với vật cản (Tương đương khoảng 12 bước chân người lớn)
• Không bay trực tiếp trên đầu khu dân cư hoặc công trình trọng yếu.
• Phải xác định rõ khu vực cấm – hạn chế theo Quyết định 18/2020/QĐ-TTg trước khi triển khai.
• Bay trong tầm mắt trực tiếp của người vận hành thiết bị bay, không để UAV mất kiểm soát.

An toàn kỹ thuật khi phun thuốc

• Kiểm tra dung dịch thuốc trước khi bay, chỉ sử dụng các loại thuốc được phép lưu hành bởi Cục Bảo vệ thực vật.
• Không phun khi gió mạnh trên 10 m/s hoặc thời tiết xấu.
• Điều chỉnh độ cao phun từ 2,5 – 4,5 m trên tán cây, để đảm bảo thuốc thấm đều và giảm thất thoát.
• Tránh rò rỉ, tràn thuốc trong quá trình chuẩn bị và vận hành.

An toàn cộng đồng và môi trường

• Thông báo trước cho người dân quanh khu vực về thời gian và phạm vi bay.
• Tránh phun gần nguồn nước sinh hoạt, ao hồ nuôi trồng thủy sản.
• Thu gom, xử lý dung dịch thừa và bao bì thuốc theo đúng quy định bảo vệ môi trường.
• Ưu tiên sử dụng công nghệ phun hạt sương mịn, giảm ảnh hưởng đến hệ sinh thái.

Khi tuân thủ đầy đủ các nguyên tắc này, hoạt động bay bằng máy bay phun thuốc không chỉ an toàn và hợp pháp, mà còn tạo dựng uy tín, giúp bà con tiết kiệm chi phí, nâng cao năng suất cây trồng và bảo vệ môi trường lâu dài.

Các quy định bổ sung của địa phương

Bên cạnh quy định chung của Trung ương, mỗi địa phương có thể ban hành thêm những quy định riêng để phù hợp với đặc thù canh tác, mật độ dân cư và điều kiện tự nhiên. Những quy định này thường không thống nhất trên cả nước, nhưng đều hướng tới mục tiêu giữ an toàn, trật tự xã hội và bảo vệ môi trường.

Một số điểm thường gặp tại các địa phương

• Thời gian bay: Nhiều tỉnh quy định hạn chế bay vào ban đêm hoặc khung giờ cao điểm giao thông, nhằm tránh gây nguy hiểm và tiếng ồn ảnh hưởng đến cộng đồng.
• Đăng ký lịch bay: Một số huyện, xã yêu cầu tổ chức/cá nhân phải báo trước với UBND địa phương hoặc Ban Chỉ huy Quân sự cấp huyện trước khi vận hành UAV.
• Trật tự xã hội: Quy định về tiếng ồn, hạn chế tập trung đông người tại khu vực bay.
• Quản lý hóa chất: Một số tỉnh như Đắk Lắk, Đồng Nai, Gia Lai tăng cường kiểm soát việc sử dụng thuốc bảo vệ thực vật, yêu cầu báo cáo chủng loại, liều lượng trước khi bay.

Ý nghĩa

Việc chấp hành quy định của địa phương giúp bà con tránh rắc rối không cần thiết, đồng thời nhận được sự hỗ trợ từ chính quyền. Thực tế cho thấy, nhiều hợp tác xã ở Tây Nguyên sau khi đăng ký bay trước với UBND xã đã được huy động lực lượng dân quân hỗ trợ khoanh vùng, giúp quá trình bay diễn ra an toàn và nhanh chóng hơn.

Lợi ích khi tuân thủ quy định an toàn bay

Tuân thủ quy định mang lại lợi ích lâu dài:

• Bảo vệ mùa vụ: Giảm thiểu rủi ro hư hại cây trồng do sự cố kỹ thuật.
• Tiết kiệm chi phí: Máy bay hoạt động ổn định, kéo dài tuổi thọ thiết bị.
• Hợp pháp hóa dịch vụ: Doanh nghiệp cung cấp dịch vụ bay dễ dàng ký hợp đồng với nông dân, HTX.

Kết luận

Có thể thấy, quy định pháp luật về máy bay phun thuốc tại Việt Nam không phải là rào cản mà là nền tảng giúp bà con nông dân và doanh nghiệp ứng dụng công nghệ một cách an toàn, hợp pháp và bền vững. Khi tuân thủ đúng thủ tục cấp phép, quy định vùng bay, độ cao, nguyên tắc an toàn, bà con sẽ yên tâm hơn trong sản xuất, đồng thời nâng cao hiệu quả mùa vụ.

Cánh Diều Việt cam kết đồng hành cùng bà con trong hành trình này. Chúng tôi không chỉ cung cấp các dòng máy bay phun thuốc trừ sâu hiện đại, mà còn hỗ trợ đầy đủ về hướng dẫn vận hành thiết bị bay nông nghiệp, hướng dẫn thủ tục pháp lý, bảo trì thiết bị để đảm bảo quá trình vận hành luôn an toàn và hiệu quả.

Nếu bà con muốn tìm hiểu chi tiết hơn, hãy tham khảo ngay tại: Máy bay phun thuốc trừ sâu. Và đừng bỏ lỡ cơ hội đăng ký trải nghiệm thực tế tại vườn để tận mắt chứng kiến công nghệ UAV nông nghiệp hiện đại: Đăng ký trải nghiệm máy bay nông nghiệp.

Khi pháp luật được tuân thủ, công nghệ được áp dụng đúng cách, nông nghiệp Việt Nam chắc chắn sẽ tiến thêm một bước vững chắc trên con đường hiện đại hóa – an toàn – bền vững.