Sâu đục thân, còn được gọi là Ostrinia nubilalis, là một trong số ít loài gây hại nghiêm trọng cho cây ngô hiện nay. Chúng có thể gây thiệt hại nặng nề, thậm chí lên đến 80-90% diện tích cây bị tác động, và phổ biến rộng rãi. Điều này gây ra nhiều khó khăn trong việc kiểm soát sâu đục thân ngô cho các nông dân trên toàn quốc.
Để giúp bà con nông dân nhận biết và ngăn chặn khi cây ngô bị sâu đục thân một cách hiệu quả, Cánh Diều Việt sẽ cung cấp hướng dẫn cụ thể qua bài viết dưới đây.
Đặc điểm hình thái sâu đục thân
Sâu đục thân (Ostrinia nubilalis) là một loại sâu bệnh hại cây ngô. Con trưởng thành cái của sâu có kích thước khoảng 13-15mm, sải cánh rộng khoảng 30mm, và cánh trước có màu vàng nhạt. Con đực nhỏ hơn, có màu nâu vàng. Chúng hoạt động chủ yếu vào ban đêm, trong khi ban ngày thường ẩn nấp trong bẹ lá hoặc nõn lá non.
Con cái của sâu đẻ trứng thành từng ổ gần gân chính ở phía sau các lá bánh tẻ. Mỗi ổ có thể chứa vài chục đến cả trăm trứng. Một con cái có thể đẻ từ 300 đến 500 trứng, đôi khi có thể lên đến hơn 1.000 trứng. Khi mới đẻ, trứng có màu trắng sữa.
Sâu đục thân có thể gây hại trong suốt quá trình sinh trưởng của cây ngô, nhưng thường gây hại nhiều nhất từ giai đoạn cây đang trong giai đoạn trổ cờ đến khi bắp hình thành.
Sâu non có thời kỳ phát triển kéo dài 5 tuổi. Khi còn nhỏ, sâu gặm nõn lá non hoặc cuống hoa đực. Khi lá mở ra, ta có thể thấy các lỗ thủng thẳng hàng nhau trên lá, và trong trường hợp nặng, sâu có thể gây rách lá. Khi trưởng thành, sâu đục vào thân cây và tấn công phần mô mềm bên trong.
Thân cây sẽ có nhiều lỗ thủng và cuống phân sâu xung quanh. Hành vi này gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến quá trình vận chuyển chất dinh dưỡng và nước trong cây, làm cây suy yếu, phát triển kém, giảm năng suất và chất lượng hạt. Cây cũng có thể gãy ngang khi gặp gió mạnh.
Ngoài tấn công thân lá, sâu đục thân cũng có thể xâm nhập vào cuống hoa đực, làm cho hoa khô mất khả năng thụ phấn hoặc đục qua bao hoa và gây hại trực tiếp cho hạt. Điều này dẫn đến mất thu lớn về năng suất. Đặc biệt, sâu cũng có thể hóa nhộng trong các khe đục trên thân cây, trong bẹ lá, lõi bắp hoặc lá bao.
Triệu chứng gây hại của sâu đục thân trên cây ngô
Sâu đục thân (Ostrinia nubilalis) gây ra nhiều triệu chứng gây hại trên cây ngô. Dưới đây là những triệu chứng phổ biến của sâu đục thân trên cây ngô:
- Gây suy yếu cây: Sâu đục thân tiến vào cây ngô và ăn một phần lớn bắp cây. Điều này làm cây mất đi nguồn cung cấp chất dinh dưỡng và nước quan trọng, dẫn đến sự suy yếu của cây. Cây ngô bị suy yếu sẽ có mức phát triển kém, gặp khó khăn trong việc hấp thụ chất dinh dưỡng và nước, và có năng suất giảm.
- Gây tổn hại cho thân cây: Sâu đục thân xâm nhập vào cây và tấn công phần mô mềm bên trong thân cây. Hành vi này làm hỏng cấu trúc và chức năng của thân cây. Thân cây bị đục lỗ và có các cụm phân sâu xung quanh. Điều này làm giảm khả năng vận chuyển chất dinh dưỡng và nước trong cây, gây ra suy nhược và làm cho cây dễ gãy ngang.
- Gây hại cho lá và hoa: Sâu đục thân cũng tấn công lá và cuống hoa đực. Chúng gặm nõn lá non và cuống hoa đực khi còn nhỏ, gây hư hại và làm cho lá có những lỗ thủng hàng ngang. Khi lớn, sâu đục vào lá, bao hoa, hoặc cả lõi bắp. Điều này gây mất thu lớn vì hoa không còn khả năng thụ phấn hoặc hạt bị hủy hoại.
- Gây thiệt hại cho năng suất và chất lượng hạt: Với việc xâm nhập và ăn mất bắp cây ngô, sâu đục thân gây giảm năng suất và làm suy giảm chất lượng hạt. Sâu đục thân tạo ra các lỗ thủng và tổn thương cho hạt, làm giảm khả năng phát triển và giá trị của hạt.
- Gây sự suy giảm tổng thể của cây: Khi cây ngô bị tấn công nặng bởi sâu đục thân, nó trở nên yếu đuối và dễ bị tác động bởi các yếu tố môi trường khác như gió mạnh. Cây có thể gãy ngang hoặc bị biến dạng, làm giảm đáng kể khả năng sinh trưởng và năng suất.
Biện pháp phòng trừ cây ngô bị sâu đục thân hiệu quả
Biện pháp canh tác
Để phòng trừ sâu đục thân hiệu quả trên cây ngô, có thể áp dụng các biện pháp canh tác sau:
- Điều chỉnh thời gian gieo trồng: Tùy thuộc vào vùng và điều kiện khí hậu, điều chỉnh thời gian gieo trồng cây ngô sao cho tránh các giai đoạn phát triển chính của sâu đục thân. Nếu có thể, hạn chế gieo trồng vào mùa xuân sớm hoặc muộn, khi sâu đục thân có khả năng tấn công cây ngô mạnh nhất.
- Xây dựng cây ngô sớm và đồng loạt: Tạo điều kiện cho cây ngô phát triển nhanh và đồng loạt bằng cách lựa chọn giống ngô có tốc độ sinh trưởng đồng đều. Điều này giúp cây ngô có khả năng chống chịu tốt hơn với sâu đục thân, vì chúng không tìm thấy cây non và yếu đuối để tấn công.
- Sử dụng phương pháp gieo trồng hỗn hợp: Kết hợp cây ngô với các loại cây khác như đậu nành hoặc cỏ lúa mì để làm rụng lá. Sâu đục thân thích môi trường ẩm ướt và tối, do đó, việc tạo ra môi trường khô ráo và sáng hơn bằng cách làm rụng lá và tạo bóng cây khác có thể giảm khả năng sâu đục thân tấn công cây ngô.
- Thực hiện quản lý cỏ dại: Đảm bảo vệ sinh nông nghiệp tốt bằng cách kiểm soát cỏ dại quanh vùng trồng cây ngô. Cỏ dại có thể làm ẩn nấp và tạo nơi sinh trưởng cho sâu đục thân. Việc cắt tỉa và kiểm soát cỏ dại sẽ giảm mật độ sâu và làm giảm khả năng tấn công.
- Quản lý mật độ cây ngô: Điều chỉnh mật độ cây ngô sao cho phù hợp để tạo ra sự thông gió và ánh sáng tự nhiên trong vườn cây. Điều này không chỉ giúp cây ngô khỏe mạnh hơn mà còn làm giảm khả năng tấn công của sâu đục thân, vì chúng thích môi trường ẩm ướt và bóng mát.
- Quản lý phân bón và dưỡng chất: Cung cấp đủ dưỡng chất cho cây ngô để giúp nó phát triển khỏe mạnh và kháng bệnh. Cân nhắc sử dụng phân bón hữu cơ và kiểm soát chất lượng đất để đảm bảo cây ngô có môi trường tốt để đối phó với sâu đục thân.
- Theo dõi và kiểm tra thường xuyên: Kiểm tra cây ngô thường xuyên để phát hiện sớm sự hiện diện của sâu đục thân. Nếu phát hiện, hãy tiến hành các biện pháp kiểm soát như cắt tỉa cây bị nhiễm bệnh hoặc tiến hành phun thuốc phòng trừ sâu đúng thời điểm và liều lượng.
Sử dụng giống ngô chống chịu
Sử dụng giống ngô chống chịu là một biện pháp quan trọng để phòng trừ sâu đục thân trên cây ngô. Dưới đây là các chi tiết về việc sử dụng giống ngô chống chịu:
- Lựa chọn giống ngô chống chịu: Trước khi trồng cây ngô, nên tìm hiểu và lựa chọn các giống ngô có khả năng chống chịu sâu đục thân. Các nhà nghiên cứu và các hãng giống ngô đã phát triển nhiều giống ngô có khả năng chống chịu sâu đục thân bằng cách tích hợp các đặc tính chống sâu vào gen của cây.
- Kiểm tra chứng nhận và đánh giá giống ngô: Trước khi mua giống ngô, hãy kiểm tra xem giống đó đã được chứng nhận và đánh giá về khả năng chống chịu sâu đục thân. Điều này đảm bảo rằng bạn đang sử dụng giống ngô có hiệu quả trong việc phòng trừ sâu đục thân.
- Tìm hiểu về đặc điểm của giống ngô: Mỗi giống ngô có các đặc điểm riêng, bao gồm khả năng chống chịu sâu đục thân. Hãy tìm hiểu về đặc điểm của giống ngô mà bạn định trồng, bao gồm sức khỏe cây, khả năng phát triển, tỷ lệ tổn thất do sâu gây ra và khả năng chống chịu sâu đục thân.
Sử dụng phương pháp cơ học
- Kiểm tra, thu hoạch thủ công: Thường xuyên kiểm tra cây ngô để phát hiện sớm sự hiện diện của sâu đục thân. Nếu phát hiện sâu, có thể thu hoạch thủ công bằng cách cắt phần cây bị nhiễm bệnh hoặc tiến hành bỏ đi nhằm loại bỏ sâu khỏi cây. Việc này giúp ngăn chặn sự lây lan và giảm tổn thất do sâu gây ra.
- Cắt tỉa cây bị nhiễm bệnh: Nếu cây ngô bị nhiễm bệnh nặng, có thể cắt tỉa các phần cây bị nhiễm bệnh và tiêu hủy để ngăn chặn sự lan truyền của sâu đục thân. Điều này giúp giảm mật độ sâu trong vườn cây và làm giảm sự ảnh hưởng của chúng.
- Sử dụng hệ thống chụp sâu: Lắp đặt hệ thống chụp sâu bằng các bẫy pheromone hoặc bẫy quang học để thu hút và bắt sâu đục thân. Hệ thống này giúp giảm mật độ sâu trong vườn cây và đồng thời cung cấp thông tin về mức độ tấn công của sâu.
- Loại bỏ các bã cây và rơm rạ: Loại bỏ các bã cây và rơm rạ sau khi thu hoạch để loại bỏ nơi ẩn nấp và sinh trưởng của sâu đục thân. Điều này giảm khả năng sâu tồn tại và tạo điều kiện môi trường khó khăn hơn cho chúng.
- Tạo điều kiện môi trường không thuận lợi cho sâu đục thân: Thực hiện cắt tỉa cây để tạo điều kiện thông gió và ánh sáng tốt hơn trong vườn cây. Sâu đục thân thích môi trường ẩm ướt và bóng mát, do đó, việc tạo ra môi trường khô ráo và sáng hơn có thể giảm khả năng tấn công của chúng.
- Sử dụng phương pháp xô bằng tay: Kiểm tra thân cây ngô và tìm thấy các sâu đục thân có thể được loại bỏ bằng cách sử dụng xô bằng tay. Điều này đặc biệt hữu ích khi mật độ sâu trên cây thấp và quá trình kiểm soát tập trung.
- Thực hiện quản lý cỏ dại: Loại bỏ và kiểm soát cỏ dại xung quanh vùng trồng cây ngô. Cỏ dại cung cấp nơi ẩn nấp và sinh trưởng cho sâu đục thân. Việc loại bỏ cỏ dại giúp giảm sự hiện diện và tăng hiệu quả kiểm soát sâu đục thân.
Sử dụng phương pháp sinh học
Sử dụng phương pháp sinh học là một biện pháp an toàn và hiệu quả để phòng trừ sâu đục thân trên cây ngô. Dưới đây là các chi tiết về phương pháp này:
- Sử dụng tác nhân sinh học: Có thể sử dụng tác nhân sinh học như vi khuẩn Bacillus thuringiensis (Bt) để kiểm soát sâu đục thân. Bt sản xuất các protein độc đối với sâu, gây tổn hại và giết chết chúng. Việc sử dụng Bt là một phương pháp an toàn và thân thiện với môi trường, vì nó không gây hại cho con người, động vật hoặc côn trùng hữu ích khác.
- Sử dụng ký sinh trùng và côn trùng khắc chế: Có một số loài ký sinh trùng và côn trùng khác có thể khắc chế sâu đục thân trên cây ngô. Ví dụ, loài trichogramma là một loại côn trùng nhỏ có thể đặt trứng vào trứng của sâu đục thân, ngăn chặn sự phát triển của chúng. Sử dụng các loài này như các tác nhân khắc chế tự nhiên có thể giảm tỷ lệ nhiễm sâu đục thân trên cây ngô.
- Sử dụng phép tiêu diệt tự nhiên: Các yếu tố tự nhiên như một số loài vi khuẩn, nấm hoặc virus có thể được sử dụng để tiêu diệt sâu đục thân trên cây ngô. Các phép tiêu diệt tự nhiên này thường tấn công và giết chết sâu đục thân mà không gây hại đến môi trường và các sinh vật khác.
Sử dụng thuốc trừ sâu hóa học
Việc sử dụng thuốc trừ sâu hóa học, kết hợp với máy bay phun thuốc, có thể được xem là một biện pháp phòng trừ sâu đục thân trên cây ngô. Tuy nhiên, việc áp dụng phương pháp này cần tuân thủ các nguyên tắc và quy định để đảm bảo an toàn và hiệu quả.
Đầu tiên, cần lựa chọn thuốc trừ sâu phù hợp, đã được đăng ký và phù hợp với loại sâu đang gây hại. Qua đó, xác định liều lượng và thời gian phun thuốc dựa trên hướng dẫn của nhà sản xuất và yếu tố như giai đoạn phát triển của sâu đục thân và thời tiết.
Tiếp theo, sử dụng máy bay phun thuốc trừ sâu để áp dụng thuốc trên diện tích lớn. Trước khi sử dụng máy bay, cần kiểm tra và bảo dưỡng định kỳ để đảm bảo hoạt động an toàn và hiệu quả.
Trong quá trình sử dụng thuốc trừ sâu và máy bay phun thuốc, tuân thủ quy định an toàn và bảo vệ môi trường. Đóng gói, lưu trữ và xử lý thuốc trừ sâu theo quy định, sử dụng thiết bị bảo hộ cá nhân và tuân thủ quy trình an toàn.
Trên đây là tất cả các phương pháp phòng trừ sâu đục thân trên cây ngô mà Cánh Diều Việt muốn chia sẻ đến mọi người. Hy vọng mọi người có thể hiểu và áp dụng vào trong việc trồng ngô của mình hiệu quả nhé.
Bài viết liên quan:
- Các Biện Pháp Phòng Trừ Khi Cây Ngô Bị Sâu Đục Thân
- Sâu Xám Hại Ngô & Biện Pháp Phòng Trừ Hiệu Quả
- Sâu Keo Mùa Thu Hại Ngô & Cách Phòng Trừ Hiệu Quả Nhất 2023
